«Σκηνές από έναν Γάμο» στο θεάτρο Προσκήνιο

Όταν ετοίμαζα το πρόγραμμα για τη «Φθινοπωρινή σονάτα» του Μπέργκμαν που ανέβηκε από το θέατρο Άλμα τον Φεβρουάριο του 2006, αναζητούσα υλικό για τον κορυφαίο Σουηδό δραματουργό. Σ’ ένα απ’ τα βιβλία που έπεσαν στα χέρια μου (Ο Μπέργκμαν μιλάει για τον Μπέργκαν, Εκδόσεις ΡΟΕΣ), ο ίδιος ο Μπέργκμαν δίνει μια μακρά συνέντευξη για όλες του τις ταινίες. Μιλάει ακόμα και για τη θεατρική αλλά και για την τηλεοπτική του δουλειά. Εκεί, μεταξύ άλλων, βρέθηκα σε μεγάλη έκπληξη όταν πληροφορήθηκα ότι οι «Σκηνές από έναν Γάμο», πρωτογράφτηκαν με τη μορφή τηλεοπτικού σεναρίου στα τέλη της δεκαετίας του ’60.

Επρόκειτο για ένα σίριαλ σε έξι επεισόδια που θεωρήθηκε «το παλίμψηστο της τηλεοπτικής ποιοτικής και εμπορικής δημιουργίας». Αγοράστηκε απ’ όλες σχεδόν τις τηλεοράσεις του κόσμου. Ο «δύσκολος» έως τότε Μπέργκμαν έγινε καταληπτός σε όλα τα κοινωνικά και πνευματικά στρώματα του τηλεοπτικού κοινού, με ένα θέμα που μιλάει για τις σχέσεις

Στη συνέχεια μοντάρισε ο ίδιος τη σειρά και τη γύρισε το 1973 για τον κινηματογράφο με τους ίδιους πρωταγωνιστές, Λιβ Ούλμαν, Έρλαντ Γιοζεφσον, Μπίμπι Αντερσον, Γκουνέλ Λίντμπλομ. Στις 30 Απριλίου του 1981, οι «Σκηνές από έναν Γάμο» παρουσιάστηκαν στη θεατρική τους μορφή στο Residenztheater του Μονάχου σε διασκευή και σκηνοθεσία του ίδιου του Μπέργκμαν ως το τρίτο έργο του περίφημου Bergman Project, το οποίο περιλάμβανε το «Κουκλόσπιτο» του Ίψεν και την «Δεσποινίδα Τζούλια» του Στρίντμπεργκ.

Πρόκειται για το τρίτο έργο του Μπέργκμαν που παρουσιάζεται στο θεατρικό σανίδι στην Ελλάδα, μετά την «Τελευταία Κραυγή» (παράσταση που σκηνοθέτησε το 1997-98 ο Γιώργος Μιχαηλίδης στο Ανοιχτό θέατρο με τον Μηνά Χατζησάββα) και τη «Φθινοπωρινή Σονάτα» (στο θεάτρο Μεταξουργείο το 2002-3, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Οικονόμου με την Άννα Βαγενά). Όταν είδα εγώ την παράσταση, διήνυε ήδη τη δεύτερη σεζόν της και είχε προηγηθεί και το ανέβασμα της «Φθινοπωρινής σονάτας» από το θέατρο Άλμα με τη Μάγια Λυμπεροπούλου και την Όλια Λαζαρίδου σε σκηνοθεσία Βαρβάρας Μαυρομάτη.

Το θεατρικό έργο αποτελείται από οκτώ επεισόδια καθώς και από ισάριθμα ιντερμέδια κατά τη διάρκεια των οποίων προβάλλεται σε video, ό, τι δεν μπορούμε να δούμε στη σκηνή: τα δυο παιδιά του ζευγαριού, τρίτα πρόσωπα, μια συνέντευξη που δίνουν οι ήρωες σε μια δημοσιογράφο, εξωτερικά πλάνα κτλ. Για την πλατιά πλέον χρήση του video wall στις αθηναϊκές τουλάχιστον σκηνές- με την οποία δεν συμφωνώ πάντα-, θα αναφερθώ εκτενώς σε ιδιάιτερο ποστ. Στη συγκεκριμένη πάντως παράσταση, είναι λειτουργικός ο ρόλος του μάλλον παρά ενοχλεί, αφού δίνει τον απαραίτητο χρόνο για την προετοιμασία του σκηνικού χώρου και του πρωταγωνιστικού ζευγαριού για την επόμενη σκηνή.

Το έργο πραγματεύεται την πορεία ενός σύγχρονου ζευγαριού από τον ασφαλή γάμο στο επισφαλές διαζύγιο, από τη βεβαιότητα στην επώδυνη διαδρομή της αυτογνωσίας, από την απόρριψη στην αποδοχή. H ιστορία είναι προσχηματική για τον Μπέργκμαν, ο οποίος κάνει «αυτοψυχανάλυση» σχεδόν σε όλα του τα έργα με αναγωγές σε προσωπικά του συναισθήματα και αυτοβιογραφικές καταστάσεις.

Με μια ματιά καθαρά ανθρωποκεντρική, ο συγγραφέας εστιάζεται στην αγωνιώδη προσπάθεια ενός άνδρα και μιας γυναίκας να ανακαλύψουν εκ νέου τους εαυτούς τους, είτε αγαπώντας, είτε πληγώνοντας ο ένας τον άλλον, διεκδικώντας ωστόσο ο καθένας με τον δικό του τρόπο και τα δικά του μέσα την αυτονομία του. Η γλώσσα του είναι άμεση, απλή και πλούσια σε συναισθηματικές αποχρώσεις.

Το ατού της παράστασης είναι σαφώς οι ηθοποιοί και οι εμηνείες τους. Μέσα στις δύομισυ ώρες που διαρκεί το έργο και με δυο μόνο ηθοποιούς διαρκώς πάνω στη σκηνή, ο θεατής θα μπορούσε να αρχίσει να βαριέται αν οι ερμηνείες δεν ήταν υψηλού επιπέδου. Ο Χατζησάββας και η Καραμπέτη είναι ηθοποιοί λεπτών αποχρώσεων. Οι δυο τους έχουν συναντηθεί πολλές φορές στο παρελθόν πάνω στη σκηνή την εποχή του Ανοιχτού θεάτρου κι έχουν αναπτύξει έναν ιδιαίτερο κώδικα επικοινωνίας. Οι κινήσεις τους, τα αγγίγματα τους κι ο τρόπος με τον οποίον απευθύνει τον λόγο ο ένας στον άλλο είναι αβίαστα και φυσικά. Με άλλα λόγια, χαίρεσαι να τους βλέπεις να είναι κι όχι να καμώνονται πως είναι.
Η μετάφραση από τα σουηδικά είναι του πρόωρα πια χαμένου Ζαννή Ψάλτη. Η Νικαίτη Κοντούρη υπογράφει τη σκηνοθεσία της παράστασης και ο Γιώργος Πάτσας τα σκηνικά και τα κοστούμια. Οι φωτισμοί είναι του Φίλιππου Κουτσαφτή, η σύνθεση ήχων και η μουσική επιμέλεια του Δημήτρη Ιατρόπουλου και βοηθός σκηνοθέτη είναι η Νατάσσα Τριανταφύλλη.