«Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» στο Εθνικό θέατρο.

Το έργο

Το αθηναϊκό κοινό άρχισε ουσιαστικά από πέρυσι να έρχεται σε επαφή με το θέατρο του Οστρόφκσι. Ήταν η κωμωδία «Σε στενό οικογενειακό κύκλο» και μια απ’ τις τελευταίες παραστάσεις του θεάτρου του Νότου. Φέτος, το Εθνικό θέατρο ανεβάζει για δεύτερη φορά στην Ελλάδα, την κωμωδία «Το ημερολόγιο ενός απατεώνα»(1868). Είχε προγηθεί ένα πρώτο ανέβασμα το 1990 απ’ τον Δημήτρη Ποταμίτη και το θέατρο Έρευνας.

Ο Αλεξάντρ Νικολάγιεβιτς Οστρόφσκι υπηρέτησε ένα ρεπερτόριο που μπορούσε να βάλει φωτιά στην εμπορική κι αριστοκρατική τάξη της Ρωσίας στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Ο Οστρόφσκι στηλιτεύει ξεκάθαρα κάθε είδος καιροσκοπίας, καταπίεσης, χυδαιότητας. Πολλά έργα του Ρώσου δραματουργού στιγμάτισαν τη χρυσή εποχή του θεάτρου Μάλυ, συμπεριλήφθηκαν στο δραματολόγιο του Στανισλάβσκι ενώ, μετά τη Σοβιετική Επανάσταση, χαρακτηρίστηκαν καίρια δείγματα κοινωνικής κριτικής του μοναρχικού κατεστημένου.

Αν στο περυσινό έργο, στόχος ήταν ένα πικρό και ειρωνικό σχόλιο μιας διεφθαρμένης νεόπλουτης τάξης, φέτος ο συγγραφέας ρίχνει τα βέλη του στους αριστοκρατικούς κύκλους ξεγυμνώνοντας τους με καθρέφτη το ημερολόγιο ενός απατεώνα.

Η ιστορία είναι η εξής: μετά τον θάνατο του πατέρα του, τα χρέη πνίγουν τον νεαρό Γκλούμωφ και τη μητέρα του. Ο νεαρός δεν έχει όμως σκοπό να καταφύγει σε κάποια τίμια εργασία. Το όνειρο της ζωής του είναι η γρήγορη κοινωνική άνοδος χωρίς ιδιαίτερο μόχθο. Αρωγός του η μητέρα του και ο πιστός του υπηρέτης. Το σχέδιο του γρήγορα παίρνει σάρκα κι οστά κι η είσοδος του στα σαλόνια της αριστοκρατίας είναι γεγονός. Ο Γκλουμώφ γίνεται το πρόσωπο της ημέρας. Είναι το απαραίτητο συμπλήρωμα της ανασφάλειας, της ματαιοδοξίας, της φιλαρέσκειας που κάθε ένας από τους ανθρώπους- στόχους του έχει ανάγκη. Ο Γκλουμώφ αποσκοπεί σε μια πλούσια προίκα, σ’ έναν γάμο συμφέροντος, σε μια καλή δουλειά στο Δημόσιο, ενώ δεν διστάζει να φλερτάρει, να κολακέψει, να συκοφαντίσει και να μετέλθει όλων των απαραίτητων τεχνασμάτων ανάλογα με την περίσταση. Κρατά συγχρόνως ένα μυστικό ημερολόγιο στο οποίο καταγράφει όμως τα πραγματικά του αισθήματα για καθέναν απ’ αυτούς που συναναστρέφεται. Όταν το ημερολόγιο πέσει στα χέρια των «ευεργετών του» κι αποκαλυφθούν οι μηχανορραφίες του, θα θελήσουν να τον πετάξουν απ’ τον κύκλο τους. Ο Γκλουμώφ όμως, δεν έχει πει ακόμα την τελευταία του λέξη…

Η παράσταση

Ο Γιάννης Κακλέας σκηνοθετεί πρώτη φορά για το Εθνικό θέατρο και το αποτέλεσμα είναι ένα έργο δροσερό, μοντέρνο, με γρήγορο ρυθμό, μπρίο και ζωντάνια. Οι σκηνές των αλλαγών ανάμεσα σε κάθε πράξη είναι ευρηματικές κι ευφάνταστες. Η χρήση εικόνας επίσης, είναι πολύ καλά προσαρμοσμένη στο ύφος της πατάστασης. Τα σκηνικά του Μανόλη Παντελιδάκη και τα κοστούμια της Ελένης Μανωλοπούλου συμπληρώνουν τόσο αισθητικά, όσο και ουσιαστικά την ατμόσφαιρα της παράστασης. Καταλυτικά συμβάλλουν και οι ενδιαφέρουσες χορογραφίες του Κυριάκου Κοσμίδη.

Η διανομή εξαιρετική. Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος είναι ένας έξοχος Γκλούμωφ. Αεικίνητος σε όλη τη διάρκεια του έργου, καυστικός κι αποκαλυπτικός στην τελευταία πράξη. Ο Δημήτρης Πιατάς πλάθει μια ενδιαφέρουσα καρικατούρα του πλούσιου Μαμάγεφ. Στην πραγματικότητα, όλοι οι ήρωες που παρουσιάζονται εδώ είναι καρικατούρες. Η Φιλαρέτη Κομνηνού με εξέπληξε ευχάριστα σ’ έναν ρόλο που είναι κόντρα σε ό,τι έχει παίξει μέχρι σήμερα. Η ανάλαφρη, φιλάρεσκη Κλεοπάτρα της, υπήρξε χάρμα οφθαλμών. Οι Γιάννης Νταλιάνης και Θέμης Πάνου έκαναν ένα απολαυστικό ντουέτο διεφθαρμένων δημόσιων λειτουργών. Η Σοφία Σεϊρλή είναι ηθοποιός με έντονη αίσθηση ρυθμού και σκηνικού μέτρου. Η Ελένη Κοκκίδου ως θεούσα πλούσια θεία και η Κόρα Καρβούνη ως ζωηρή κι ατίθαση ανιψιά, σαν αμαζόνα που ψάχνει σύζυγο γιατί πλήττει, κάλυψαν η μία την άλλη μέσα στις αντιθέσεις τους. Η Μαρία Τσιμά ως μέντιουμ και οι Λαέρτης Βασιλείου, Γιώργος Οικονόμου, Σωτήρης Τσακομίδης, Ευγενία Ζέκερη και Γεννάδιος Πάτσης συμπλήρωσαν άρτια τη διανομή.

Λίγο πριν την έναρξη της παράστασης, στο πλαίσιο του εικαστικού προγράμματος του Εθνικού Θεάτρου, Κοινή Θέα,προβάλλεται το ολιγόλεπτο βίντεο της Λουκίας Αλαβάνου «Ο Άλλος, μια απάτη».Περιλαμβάνει μια σύνθεση εικόνων (από ταινίες του Χόλιγουντ και από κινούμενα σχέδια) ανδρικών και γυναικείων χεριών που κινούνται χωρίς ποτέ να έρθουν σε επαφή. Εν είδει σύγχρονου ημερολογίου, το βίντεο της Λουκίας Αλαβάνου σχετίζεται με το θέμα της παράστασης, τουλάχιστον ως προς την καταγραφή και τη μελέτη των ανθρωπίνων σχέσεων.

Στα μείον της βραδιάς, η αργοπορημένη προσέλευση κάποιων θεατών με όλες τις συνέπειες. Προσωπικά θεωρώ απαράδεκτο να επιτρέπεται η είσοδος όταν αυτό σημαίνει ότι παρεμποδίζει την παρακολούθηση όσων είναι ήδη μέσα στην αίθουσα και την ατμόσφοαιρα του έργου. Κατανοώ ότι αυτό συμβαίνει χάριν ταμείου, αλλά τουλάχιστον ας δίνονται πίσω θέσεις κι ας έχει γίνει σχετική εξήγηση απ’ τους ανθρώπους του θεάτρου από πριν.

«Το ημερολόγιο ενός απατεώνα» – Αλεξάντρ Νικολάγιεβιτς Οστρόφσκι

Εθνικό θέατρο- Θέατρο Ρεξ (Σκηνή Κοτοπούλη)

Μετάφραση: Λεωνίδας Καρατζάς
Δραματουργική προσαρμογή: Γιάννης Κακλέας, Λεωνίδας Καρατζάς
Σκηνοθεσία: Γιάννης Κακλέας
Σκηνογραφία: Μανόλης Παντελιδάκης
Κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου
Μουσική επιμέλεια: Ιάκωβος Δρόσος
Κίνησιολογία – χορογραφία: Κυριάκος Κοσμίδης
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Επεξεργασία Εικόνας: Πίνδαρος Ανδριόπουλος
Δραματολογική συνεργασία: Βιβή Σπαθούλα
Βοηθός σκηνοθέτη: Νουρμάλα Ήστυ

Διανομή:
Γκλούμωφ: Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος
Η μητέρα του: Σοφία Σεϊρλή
Στιόπκα: Γιώργος Οικονόμου
Κουρτσάγεφ: Λαέρτης Βασιλείου
Γκολούτβιν: Σωτήρης Τσακομίδης
Μανιέφα: Μαρία Τσιμά
Μαμάγεφ: Δημήτρης Πιατάς
Κρουτίτσκι: Γιάννης Νταλιάνης
Κλεοπάτρα: Φιλαρέτη Κομνηνού
Γκοροντούλιν: Θέμης Πάνου
Τουρούσινα: Ελένη Κοκκίδου
Μάσενκα: Κόρα Καρβούνη
Γκριγκόρι: Γεννάδιος Πάτσης
Ματριόσα: Ευγενία Ζέκερη
Λουμπίνκα: Χριστιάννα Μαντζουράνη

Στην παράσταση συμμετέχουν οι πρωτοετείς φοιτητές της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου:Αφροδίτη Κλεοβούλου, Λάμπρος Κτεναβός, Γιώργος Κυριάκου, Άρης Λάσκος, Μυρτώ Πανάγου, Νατάσα Παπανδρέου, Φίλιππος Παπαχριστοδούλου, Κατερίνα Πατσιάνη, Γιάννης Ποιμενίδης, Ελεάνα Στραβοδήμου, Φοίβος Συμεωνίδης, Ευαγγελία Συριοπούλου, Ιώβη Φραγκάτου